به گزارش تحریریه، موضوع امنیت انرژی مهمترین بعد سیاست خارجی چین در غرب آسیا در سه دهه گذشته بوده است. جدا از وضعیت شکننده غرب آسیا، حضور آمریکا و کنترل آن بر کریدورهای حمل‌ونقل انرژی، منطقه را باید مهمترین بعد معمای امنیت انرژی چین در این منطقه تبدیل کرد.

از دیدگاه امنیت کریدورهای حمل‌ونقل انرژی، چین از اوایل دهه ۲۰۰۰ که به تدریج به نفت غرب آسیا وابسته شد، تلاش دارد که از ایمنی کانال‌های بین‌المللی حمل‌ونقل نفت و گاز خارج از کنترل آمریکا اطمینان حاصل کند. تقویت کریدورهای انرژی از منطقه آسیای مرکزی به سمت مرزهای غربی این کشور از جمله خط لوله گاز ترکمنستان در راستای اقدامات فوق بوده است. توسعه اخیر کریدور اقتصادی چین- پاکستان که در آن بحث انتقال انرژی نیز پیش بینی شده، یکی دیگر از ابتکارات این کشور است.

با عنایت به همین انگاره‌های استراتژیک بود که چین در اوایل دهه ۲۰۰۰ در پروژه بزرگ ایران انرژی شمال – جنوب ایران، یعنی «معاوضه نفت جمهوری‌های خزر» (Caspian Republics Oil Swap (CROS)) ایفای نقش مهمی داشت. 

«جان گارور» در کتاب «چین و ایران: شریکان باستانی در جهانی پس از امپراطوری‌ها» شرحی کاملی از این ماجرا می‌دهد. ایران در قالب ابتکار «معاوضه (سوآپ) نفت جمهوری‌های خزر» تلاش داشت نقش مهمی در توسعه ذخایر انرژی دریای خزر با گشودن کرانه‌های دریای خزر به ذخایر به شدت غنی نفت و گاز در دهه ۱۹۹۰ ایفا کند و به شاهراه ارتباطی آن ذخایر با بازارهای جهانی تبدیل شود.

ایران برنامه سه مرحله‌ای برای تحقق این آرزوی بزرگ داشت و چین در مرحله دوم این پروژه یعنی تقویت زیرساخت‌های ایران برای انتقال نفت خام خزر کمک می‌کرد. نوسازی بندر نکا به عنوان مرکز ترانزیت اصلی برای نفت خزر، نیاز به گسترش و مدرنسازی داشت و از سوی دیگر، ساخت یک خط لوله مستقیم از کرانه شرقی دریای خزر تا خلیج فارس و دریای عمان نیاز بود.

چین در سال ۲۰۰۱ در مدرن‌سازی بندر نکا با قرارداد ۱۵۰ میلیون دلاری برای مهندسی، طراحی و ساخت و خرید تجهیزات پایانه نفتی بارگیری شده در نکا و ارتقا دو پالایشگاه ری و تبریز وارد این همکاری شد. نخستین پایانه نفتی ساخت چین در مجمع نکا در آوریل ۲۰۰۴ افتتاح شد.

در آن مقطع، تحقق این پروژه به لحاظ سیاسی اهمیت بسیاری برای ایران در برابر فشارهای آمریکا داشت و همانطورکه گارور استدلال می‌کند شرکت سینوپک هم بدون اجازه مقامات سطح بالاتر و در نظر گرفتن محاسبات استراتژیک در برابر آمریکا هرگز وارد این همکاری نمی‌شد.

🔹 منبع: مطالعات چین

پایان/